Metafysische en politieke vrijheid

Citaat:

'The word 'liberty' appears in Hobbes in two different contexts: 1) when man is regarded as an individual living by himself or in small groups not politically organized, in the so-called state of nature; 2) when he is regarded as a citizen or subject, i.e., as a member of a civil society.' (p. 29)

Referentie:

Margarita Costa, Hobbes on Liberty and Necessity, in: Hobbes Studies, Volume 6, Number 1, Leiden: BRILL, 1993.

Commentaar:

Costa laat in haar artikel zien dat Thomas Hobbes in Leviathan de term vrijheid voor twee verschillende soorten vrijheid gebruikt en geen onderscheid maakt tussen deze vormen. De eerste is de vrijheid welke hij toekent aan individuen in de natuurtoestand, Costa noemt dit metafysische vrijheid of de vrije wil. De tweede is de, door John Stuart Mill gedefinieerde, burgerlijke of politieke vrijheid en behelst de natuur en de grenzen van de macht die legitiem kunnen worden uitgeoefend over het individu. Het verband dat Hobbes schetst tussen vrijheid en noodzakelijkheid (determinisme), ziet hij als zijnde van toepassing op deze beide vormen van vrijheid. Costa geeft aan dat dit zo kan zijn bij de vrijheid in de natuurtoestand, maar niet zo hoeft te zijn wanneer een soevereine macht is opgericht. In deze laatste toestand zal men vaak weerhouden worden van handelingen door de wet, afgedwongen door de superieure macht van de soeverein. Costa illustreert dit helder aan de hand van een voorbeeld uit Leviathan, waarbij een man uit vrije wil zijn goederen in zee werpt uit vrees dat zijn schip zal zinken en stelt dit gelijk aan iemand die zijn schulden betaalt uit vrees voor gevangenisstraf. In het eerste voorbeeld is het de vrije wil van een individu die een (al of niet) deterministische beslissing maakt. In het tweede voorbeeld is het duidelijk dat de dwang, niet onverenigbaar met iemands vrijheid, van een andere, 'kunstmatige' bron komt.

Costa voegt hier nog aan toe dat vrijheid in de natuurtoestand doorgaans wordt aangeduid in het enkelvoud, zijnde het recht op alles, daar waar men in een staat enkel vrijheden kent.